Phú Thọ, là tỉnh giàu truyền thống hiếu học, có phong trào giáo dục nhiều năm liên tục đứng trong tốp đầu các tỉnh miền núi phía Bắc. Những năm qua cùng với sự quan tâm của các cấp ủy đảng, chính quyền, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và đặc biệt là nhận thức của người dân về tầm quan trọng của “Sự học” nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống trong thời kỳ hội nhập và đổi mới; Hội khuyến học tỉnh đã hoạt động rất tích cực, tâm huyết để xây dựng xã hội học tập trên địa bàn tỉnh theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8(khóa XI) về " Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”; Chỉ thị số 11- CT/TW ngày 13/4/2007 của Bộ Chính trị về “ Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập"; Quyết định 89/QĐ-TTg ngày 09/01/2013, Quyết định 281/QĐ-TTg ngày 20/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ và Kế hoạch 4044/KH-UBND ngày 04/10/2013, Kế hoạch 2577/KH-UBND ngày 23/6/2014 của UBND tỉnh về việc "Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2012 - 2020" và " Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng đến năm 2020"; Vậy nên, nhiều năm liền phong trào khuyến học, khuyến tài xây dựng xã hội học tập của tỉnh Phú Thọ luôn đứng trong tốp dẫn đầu toàn quốc, tạo hiệu ứng xã hội tích cực và làm thay đổi rõ rệt ý thức học trong mỗi cá nhân, gia đình, dòng họ và cộng đồng. Trong giai đoạn hiện nay, để đào tạo được nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng 4.0 với tiến trình hội nhập ngày càng sâu rộng với thế giới trong một nền kinh tế phẳng, thì đòi hỏi của “Sự học” càng phải cao hơn, rộng hơn và chất lượng hơn. Để làm được điều đó chúng ta không chỉ đơn thuần chỉ tập trung vào việc đào tạo kiến thức, cung cấp kiến thức cho người học mà còn phải chú trọng dạy kỹ năng, trau dồi kỹ năng, rèn luyện thể chất cho mọi người, để trong quá trình học người học hình thành, phát triển được phẩm chất, kỹ năng, năng lực, thể lực của công dân thời hội nhập. Những phẩm chất và năng lực cần thiết bao gồm:
1- Về nhóm phẩm chất:
Điều cốt lõi nhất trong xây dựng nhóm phẩm chất đó là giúp công dân giữ gìn và phát huy được truyền thống tốt đẹp của Ông, Cha và tiếp cận được với tri thức của nhân loại. Trước hết Công dân Việt Nam phải biết yêu gia đình, quê hương đất nước, Biết quý tự do; Biết Nhân ái khoan dung; Trung thực, tự trọng, chí công, vô tư; Tự lập, tự tin, tự chủ; Có trách nhiệm với bản thân, gia đình, cộng đồng; Phải tự giác thực hiện tốt Nghĩa vụ công dân tích, cực đóng góp xây dựng xã hội, có ý thức chấp hành Pháp luật. Đó là nền tảng căn bản để biết học tập, biết lựa chọn tiếp thu những kiến thức, những tinh hoa của nhân loại. Đặc biệt là biết noi gương học tập, rèn luyện theo chuẩn mực đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Trong quá trình học tập, rèn luyện, hoạt động trải nghiệm cuộc sống trong và ngoài nhà trường, công dân cần hình thành và phát triển được đức tính cần cù, chăm học, chăm làm, tích cực tham gia hoạt động giáo dục, chấp hành nghiêm chỉnh giờ giấc, kỷ luật lao động; thường xuyên trao đổi nội dung học tập, hoạt động giáo dục với bạn, thầy giáo, cô giáo và người khác; tích cực tham gia các hoạt động, phong trào học tập, lao động và hoạt động nghệ thuật, thể thao ở trường và ở địa phương; tích cực tham gia và vận động các bạn cùng tham gia giữ gìn vệ sinh, làm đẹp trường lớp, nơi ở và nơi công cộng.
- Tự tin, tự trọng, tự chịu trách nhiệm: mạnh dạn khi thực hiện nhiệm vụ học tập, trình bày ý kiến cá nhân; nhận làm việc vừa sức mình; tự chịu trách nhiệm về các việc làm, không đổ lỗi cho người khác khi mình làm chưa đúng; không tranh công, đổ lỗi, sẵn sàng nhận lỗi khi làm sai;
- Trung thực, kỉ luật, đoàn kết: nói thật, nói đúng về sự việc; không nói dối, không nói sai về người khác; tôn trọng lời hứa, giữ lời hứa; thực hiện nghiêm túc quy định về học tập; không lấy những gì không phải của mình; biết bảo vệ của công; giúp đỡ, tôn trọng mọi người; quý trọng người lao động và phải biết nhường nhịn.
- Yêu gia đình, bạn và những người khác; yêu trường, lớp, quê hương, đất nước: quan tâm chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh em; kính trọng người lớn, biết ơn thầy giáo, cô giáo; yêu thương, giúp đỡ bạn; tích cực tham gia hoạt động tập thể, hoạt động xây dựng trường, lớp; bảo vệ của công, giữ gìn và bảo vệ môi trường; tự hào về người thân trong gia đình, thầy giáo, cô giáo, nhà trường và quê hương; thích tìm hiểu về các địa danh, nhân vật nổi tiếng ở địa phương.
2- Về nhóm năng lực:
Mỗi đối tượng người học trong quá trình học tập, rèn luyện với những hoạt động trải nghiệm cuộc sống trong và ngoài nhà trường sẽ hình thành các nhóm năng lực cần thiết, phù hợp với yêu cầu của cộng đồng để tích nghi với cuộc sống; cũng nhờ quá trình học tập, rèn luyện mà các nhóm năng lực được bổ sung, phát triển theo hướng nâng cao và ngày càng hoàn thiện hơn. Các năng lực cần thiết hình thành trong quá trình học là: năng lực Tự học; năng lực Giải quyết vấn đề thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày; năng lực Sáng tạo trong công việc; năng lực Tự quản lý bản thân và công việc được giao; khả năng Giao tiếp; khả năng Hợp tác làm việc nhóm; Tinh thần hợp tác, ý thức tập thể trong công việc sản xuất cũng như trong sinh hoạt cộng đồng. Với giới trẻ hiện nay và nhất là học sinh, sinh viên cần rèn luyện để có khả năng Sử dụng thành thạo công nghệ thông tin; Sử dụng ngôn ngữ; Khả năng tính toán lập kế hoạch; Cao hơn là năng lực chuyên môn sâu về ngành, lĩnh vực mà mình yêu thích, theo đuổi gắn với định hướng nghề nghiệp bản thân để lập thân và cống hiến cho xã hội.
Là con người từ khi sinh ra đã cần giáo dục để có thể từng bước tự phục vụ, tự quản: chủ động thực hiện được các công việc phục vụ cho chính bản thân mình, gia đình mình; tự chủ trong suy nghĩ và hành động, không bị lôi kéo, không học đòi, phải biết chấp hành sự phân công của tổ chức, của tập thể, của nhóm, hội, tổ mà mình tham gia; có ý thức tự giác chấp hành quy định pháp luật nhà nước, nội quy, quy định, hương ước của cơ quan, đơn vị, của làng, xã và luôn tự cố gắng hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Biết lắng nghe, biết chia sẻ và biết cảm thông
Luôn tự học và giải quyết vấn đề: khả năng tự thực hiện nhiệm vụ học cá nhân, có khả năng làm việc trong nhóm; khả năng tự học có sự giúp đỡ hoặc không cần giúp đỡ; tự thực hiện đúng nhiệm vụ học tập; chia sẻ kết quả học tập, biết vận dụng những điều đã học để giải quyết nhiệm vụ trong học tập, trong cuộc sống; phát hiện những tình huống mới liên quan tới bài học hoặc trong cuộc sống và tìm cách giải quyết.
Trên cơ sở các phẩm chất và năng lực nêu trên, chúng ta sẽ lựa chọn, sắp xếp, phân nhóm cho phù hợp với tiêu chí đánh giá của từng đối tượng người học.
3- Giải pháp thực hiện
Để xây dựng mô hình công dân học tập theo các nhóm phẩm chất và năng lực cần thiết tại địa bàn tỉnh Phú Thọ, cần tiếp tục làm tốt những nội dung sau:
- Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho cấp uỷ, chính quyền, hệ thống chính trị và người dân về khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, mô hình công dân học tập. Trên cơ sở đó phát huy vai trò, trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền các cấp trong việc tạo môi trường, điều kiện tốt nhất cho người học.
- Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời, góp phần xây dựng xã hội học tập từ cơ sở.
- Phát huy vai trò nòng cốt liên kết các tổ chức, các lực lượng xã hội tham gia khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.
- Chú trọng công tác sơ, tổng kết đánh giá kết quả gắn với làm tốt công tác thi đua khen thưởng để kịp thời động viên, khích lệ phong trào.
Mỗi công dân trong xã hội học tập thì vấn đề học và làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh về tự học, học thường xuyên phải được diễn ra trong suốt cuộc đời. Bởi bản thân cuộc sống là quá trình học tập liên tục, mỗi người cần có cơ hội riêng cho việc học tập của mình, từ học văn hóa đến học chuyên môn nghiệp vụ để đuổi kịp những thay đổi nhanh chóng của một nền kinh tế tri thức mang tính toàn cầu và nó giúp mỗi người điều chỉnh hoạt động của mình cho phù hợp với hoàn cảnh riêng và hoà chung với đời sống xã hội./.
Nguyễn Chí Thắng – PCT Uỷ ban MTTQ tỉnh